Przełęcz Salmopolska
Turyści często bywają w malowniczych górskich okolicach. Wybierają na przykład Wisłę lub Szczyrk, lecz niewielu wie, że na trasie łączącej obie te miejscowości leży, równie piękny jak wyżej wymienione miejsca, Salmopol (tzw. Biały Krzyż). Centralnym i najwyższym punktem na drodze zbudowanej w 1968 roku jest Przełęcz Salmopolska.
Przełęcz to skrzyżowanie szlaków turystycznych i rowerowych. Zimą to także znane i lubiane łąki dla nauki na nartach oraz trasa dla biegaczy narciarskich i skitourowców.
Salmopol
Salmopol (Przełęcz Salmopolska, Biały Krzyż) jest dumnie nazywany przez mieszkańców „perłą Beskidu”. Nazwa wywodzi się od połączonych słów zaczerpniętych z języka łacińskiego „salmo”- łosoś oraz rumuńskiego „poli” – liczny. W wolnym tłumaczeniu całość sugeruje „liczne występowanie łososia” w Żylicy.
Historię Salmopolu oraz Białego Krzyża opiewa wiele legend. Jedna z opowieści głosi, że założycielem pierwszej osady na Przełęczy Salmopolskiej był pan Ufnarski (ówczesny pełnomocnik Państwa Łodygowickiego). Powstanie wsi miało miejsce w roku 1803 lub 1804. Nazwa osady w tłumaczeniu mieszkańców brzmiała „Salomei pole” nadana na cześć żony Ufnarskiego – Salomei.
Inna z kolei legenda podaje jakoby Salmopol pochodził od „Sarniego pola”. Przypisywano mu tę nazwę, ponieważ okoliczne łąki przepełnione były sarnami. Do dziś starzy mieszkańcy Szczyrku zamiennie używają nazw Salmopol – Sarnopol.
Pojawiają się też historie, których słuchacze dowiadują się, że Salmopol został założony w II połowie XVII w. przez kolonistów śląskich wyznania ewangelickiego.
Opowieści o Salmopolu stanowią ciekawą historię tego miejsca przyciągającą podróżnych. Istotnie, legendy przekazywane z pokolenia na pokolenie zachwycają, co sprawia, że ilekroć jest to możliwe przyjezdni powracają do tego miejsca, gdzie mogą odpocząć w ciszy i spokoju.
Biały Krzyż
Biały Krzyż – nazwa (częściej kojarzona i używana niż Salmopol czy Przełęcz Salmopolska) pochodząca od stojącego na górze krzyża. Historia jego powstania, podobnie jak Salmopolu, jest wzbogacona o ciekawe legendy.
Zasłyszane opowieści głoszą, że Biały Krzyż stoi na miejscu, które ma upamiętniać zatargi między katolikami a ewangelikami. Inne podają, że krzyż był symbolem walk konfederatów Barskich z Moskalami na równi Łodygowickiej w 1772 roku.
Opowieść, która ma być tą prawdziwą historią powstania Białego Krzyża, mówi o Niemcu Rudolfie Antonim, który w roku 1932 kupił ten kawałek ziemi i zbudował na nim schronisko „Gospoda Antoniego”. Postawił też obok niego duży drewniany krzyż. Rok 1945 był czasem licznie prowadzonych wojen. Pewnego wieczora partyzanci urządzili w schronisku huczną biesiadę ostatkową. Rozbawiani zapomnieli zupełnie o czyhającym wrogu. Niemcy wykorzystali tą nieostrożność i w nocy podeszli pod „Gospodę Antoniego”. Zaatakowali biesiadników wrzucając do izby granaty. Wówczas zginęło 3 partyzantów, a całe schronisko spłonęło.
Jak widać opowieści dotyczących powstania Salmopolu i Białego Krzyża jest wiele i być może nie są to jeszcze wszystkie. Jedno jest pewne w każdej legendzie tkwi odrobina prawdy. Bez wątpienia Przełęcz Salmopolska z Białym Krzyżem jest niezwykłym miejscem. Dowodzi tego przeszłość opisana w bajecznych legendach.
Karczma Biały Krzyż
Dziś najciekawszym miejscem spotkań jest karczma Biały Krzyż z czarną izbą ze stojącym na środku odtworzonym „kurnym” paleniskiem. Kameralne, niewielkie izdebki tworzą charakterystyczny klimat tego zacisznego miejsca.
Krzyż na Przełęczy Salmopolskiej
Stojący obok zajazdu krzyż (Biały Krzyż) poświęcił 22 maja 1995 roku w Skoczowie Jan Paweł II, kiedy wyświęcał naszego rodaka, górala Jana Sarkandra w Ołomuńcu w Czechach.
Kompleks narciarski Biały Krzyż
Lokalizacja Białego Krzyża
Na Przełęcz Salmopolską prowadzi ul. Grabowa 26, 43-370 Szczyrk.
Do Białego Krzyża można dotrzeć:
- samochodem,
- pieszo, po wyznaczonych szlakach,
- rowerem górskim oraz rowerem elektrycznym MTB z naszej wypożyczalni rowerów.