Rower górski powinien być przystosowany do bardzo dużych obciążeń i trudnego terenu, po którym porusza się rowerzysta: górskich szlaków, singletracków, szutrów czy polnych dróg. Można zatem powiedzieć, że jest to rower w wersji „hard”, choć oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby przemieszczać się nim również po drogach asfaltowych czy miejskich ulicach. W tym artykule przyglądamy się rowerom górskim z bliska i sprawdzamy, czym różnią się od zwykłych jednośladów.
Rama roweru górskiego – hardtail i full suspension
Konstrukcja każdego roweru opiera się na ramie, która może być wykonana z różnych materiałów:
- aluminium,
- stali,
- karbonu, a nawet
- tytanu.
Rama roweru na ogół składa się z dwóch trójkątów: przedniego i tylnego połączonych wspólnym bokiem (czyli tzw. rurą podsiodłową). Można tutaj wyróżnić górną i dolną rurę przedniego trójkąta, dolne i górne rurki dolnego trójkąta, a do tego główkę ramy i mufę suportu. Sposób ułożenia rur i wynikające z tego ustawienia kąty to geometria ramy. W przypadku rowerów górskich często stosuje się tzw. sloping, czyli obniżenie pozycji górnej rury trójkąta przy niezmienionej geometrii.
W kategorii rowerów górskich kwestia ramy nieco się komplikuje. Można bowiem wyróżnić dwie grupy
- rowery górskie hardtail
- rowery górskie full suspension.
Rowery hardtail
Rowery typu hardtail to modele z klasyczną ramą, która składa się z dwóch trójkątów. W widelcu połączonym z główką ramy znajduje się amortyzator, który odpowiada za tłumienie nierówności podłoża i przyczepność.
Rowery full suspension
Z kolei w rowerach typu full suspension przedni trójkąt połączony jest z rurkami tylnego trójkąta (zwanego tutaj wahaczem) za pomocą układu zawieszenia z tzw. damperem. Amortyzacja znajduje się z tyłu i przodu, dzięki czemu rowery full suspension są doskonale przystosowane do pokonywania trudnego, wyboistego terenu.
Jaka kierownica w rowerach górskich?
Kierownica w rowerach górskich musi być przystosowana do przenoszenia ogromnych sił i trudności związanych z jazdą w terenie (wyboje, częste zmiany kierunku jazdy, duże przewyższenia). Zazwyczaj stosuje się kierownice proste lub lekko ugięte, masywne pośrodku i zwężające się na końcach. Taka konstrukcja kierownicy zapewnia lepszą kontrolę nad kierunkiem jazdy, co w kolarstwie górskim ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa rowerzysty. Kierownice różnią się nie tylko materiałem wykonania czy wykończeniem chwytów, ale przede wszystkim szerokością, wysokością (wzniosem) i kątem ugięcia. Parametry te mają wpływ na wrażenia z jazdy. Przykładowo jeżeli zależy nam na większym komforcie, warto rozważyć zmianę kierownicy na wyższą lub o większym kącie ugięcia.
Połączenie kierownicy z ramą umożliwia wspornik. Stosuje się tutaj następujące rozwiązania:
- klasyczny wspornik z klinem (rurka wsuwana do rury sterowej z widelcem);
- mostek a-head (krótki, oddzielny element obejmujący rurę sterową);
- mostek regulowany (mostek umożliwiający regulację kąta ustawienia kierownicy).
Wygodne siodełko i sztyca z amortyzacją
Siodełko to element często lekceważony przy wyborze roweru, ale tylko do pierwszego wypadu w teren. Wyboje i długie, wymagające trasy sprawiają, że kwestia wygody staje się niemal priorytetem. W przypadku rowerów MTB siodełko nie może być zbyt twarde, a jego kształt powinien odpowiadać budowie ciała rowerzysty. Należy zwrócić uwagę, czy siodełko nie jest zbyt szerokie – w przeciwnym razie podczas kilkugodzinnych wycieczek można nabawić się bolesnych otarć. Warto również rzucić okiem na sztycę, czyli rurę łączącą siodełko z ramą. Większy komfort przy pokonywaniu wertepów i długich tras zapewni amortyzowana sztyca, która ugina się i tłumi nierówności.
Koła przystosowane do warunków terenowych
Koło roweru górskiego składa się z kilku elementów. Na środku znajduje się piasta z łożyskami – to właśnie dzięki tej części koło może swobodnie obracać się w ramie. Do małych otworów w piaście przyczepione są szprychy, które łączą piastę z obręczą koła. Ta ostatnia uzbrojona jest w oponę z dętką, choć coraz popularniejszym rozwiązaniem są opony bezdętkowe. Dzięki dużej odporności na przebicie i rozcięcie, a także zdolności do utrzymywania ciśnienia po uszkodzeniu, opony bezdętkowe doskonale sprawdzają się w różnych odmianach kolarstwa górskiego (cross-country, enduro, freeride, downhill). Niezależnie jednak od wypełnienia, opony do roweru górskiego są szerokie i wyposażone w wysoki bieżnik.
Amortyzator: przedni i tylny
Nieodzownym elementem rowerów górskich jest amortyzator, czyli układ mechaniczny z elementem sprężynującym. Część ta odpowiada za tłumienie nierówności i przyczepność do podłoża. Dzięki amortyzatorowi rowerzysta zyskuje większy komfort i bezpieczeństwo, jednak nie wszystkie rowery są w niego wyposażone. O ile w rowerach górskich mogą występować dwa amortyzatory, o tyle w rowerach miejskich i szosowych nie znajdziemy ani jednego. Amortyzator w rowerze górskim znajduje się zawsze z przodu, w widelcu (rowery typu hardtail), a także dodatkowo z tyłu (rowery full suspension). Zawieszenie różni się elementem sprężynującym, siłą ugięcia, poziomem regulacji i funkcją blokady skoku.
W zależności od przeznaczenia roweru stosuje się różne amortyzatory:
- w rowerach XC i trail stosuje się amortyzatory sprężynowe, powietrzne i olejowo-powietrzne o skoku 100-150 mm;
- w rowerach typu dirt stosuje się amortyzatory olejowo-powietrzne o skoku 100-150 mm;
- w rowerach enduro i downhill stosuje się amortyzatory olejowo-powietrzne i powietrzne o skoku 150-180 mm i większym.
Napęd w rowerze górskim
Napęd w rowerze to układ składający się z kół zębatych połączonych łańcuchem. Jednym z elementów układu jest korba, którą montuje się w mufie suportu za pomocą wałka z łożyskami (czyli suportu). Korba składa się z jednej, dwóch lub trzech zębatek oraz ramion, do których montuje się pedały. Równie ważnym elementem napędu jest wolnobieg lub kaseta z dużą liczbą zębatek. W przypadku rowerów górskich stosuje się kasety wielorzędowe (od 9 do 12 zębatek) z dużym zakresem przełożeń (przykładowo zakres 10-51 oznacza, że najmniejsza zębatka składa się z 10 ząbków, zaś największa z 51 ząbków). Zębatki korby i kasety (wolnobieg) połączone są łańcuchem, którego położenie zmienia się wraz ze zmianą przełożeń.
Przerzutki z grupy MTB
Przerzutki odpowiadają za zmianę położenia łańcucha w napędzie roweru, co pozwala na dostosowanie pracy napędu do warunków terenowych. Przednia przerzutka reguluje położenie łańcucha na zębatkach korby, zaś tylna zmienia położenie łańcucha na zębatkach kasety (wolnobiegu). Wygodną zmianę przełożeń w trakcie jazdy umożliwiają manetki, które montuje się na kierownicy. W rowerach MTB zawsze występuje tylna przerzutka, która współpracuje z kasetą (zazwyczaj 9-,10-,11- lub 12-rzędową) i często przednia przerzutka. Obecnie odchodzi się jednak od przedniej przerzutki, ponieważ napędy coraz częściej wyposażone są w korbę z jedną zębatką.
Hamulce tarczowe (mechaniczne i hydrauliczne)
Rower górski, jak każdy jednoślad, wyposażony jest również w hamulce sterowane z poziomu kierownicy. W tańszych modelach stosuje się klasyczne hamulce typu V-brake, które składają się z ramion zakończonych szczękami i linki połączonej z dźwignią na kierownicy. Po naciśnięciu klamki hamulca szczęki zaciskają się na obręczy koła, powodując jego unieruchomienie. Jednak w nowszych i droższych rowerach MTB stosuje się hamulce tarczowe, które zapewniają skuteczne zatrzymanie jednośladu w każdą pogodę. Hamulce tarczowe składają się z tarcz i zacisków z klockami hamulcowymi, które montuje się na piastach kół. Zaciskanie klocków może odbywać się za pomocą linki (hamulce mechaniczne) lub przewodu wypełnionego płynem hamulcowym (hamulce hydrauliczne).